Chào mọi người, hôm nay tôi muốn chia sẻ một chút về cái công việc mà tôi hay làm, đó là dịch từ tiếng Anh sang tiếng Việt, hay nói đúng hơn là làm sao để cái bản dịch tiếng Việt của mình nó thật là “Việt”. Cái tiêu đề “dịch tiếng việt tiếng anh sang tiếng việt” nghe hơi lủng củng nhỉ, nhưng ý tôi là vậy đó, làm cho ngôn ngữ nó tự nhiên nhất có thể.
Bắt đầu từ đâu?
Thường thì khi nhận một tài liệu tiếng Anh, việc đầu tiên tôi làm không phải là cắm đầu cắm cổ dịch ngay. Tôi sẽ đọc lướt qua một lượt toàn bộ nội dung. Để làm gì? Để nắm được cái ý chính, cái giọng văn của tác giả, và xem nó thuộc thể loại nào: kỹ thuật, marketing, hay là một bài viết kiểu tâm sự, chia sẻ. Mỗi loại nó có một kiểu hành văn khác nhau mà mình cần phải để ý.
Sau khi có cái nhìn tổng quan rồi, tôi mới bắt đầu đi vào chi tiết. Lúc này, tôi thường chia nhỏ tài liệu ra thành từng đoạn, từng câu một để xử lý.
Quá trình “vật lộn” với con chữ
Đây mới là giai đoạn tốn nhiều công sức nhất. Tôi không bao giờ dịch kiểu “word-by-word”, tức là thấy chữ nào dịch chữ đó. Làm vậy thì bản dịch nó sẽ rất là ngô nghê, đọc lên nghe nó ngang phè, chẳng ra làm sao cả. Thay vào đó, tôi cố gắng hiểu ý nghĩa của cả câu, cả đoạn rồi diễn đạt lại bằng tiếng Việt sao cho nó tự nhiên nhất, phù hợp với văn phong của người Việt mình.
- Tìm từ tương đương: Cái này thì dĩ nhiên rồi. Nhưng không phải lúc nào cũng có từ tiếng Việt tương đương 100%. Nhiều khi phải dùng cả một cụm từ để diễn tả một từ tiếng Anh. Ví dụ, từ “empowerment” chẳng hạn, dịch ra tiếng Việt có thể là “trao quyền”, “tăng cường năng lực”, “tạo điều kiện phát triển”, tùy vào ngữ cảnh cụ thể.
- Xử lý cấu trúc câu: Cấu trúc câu tiếng Anh và tiếng Việt nó khác nhau nhiều lắm. Tiếng Anh hay có câu dài, nhiều mệnh đề phụ. Khi dịch sang tiếng Việt, tôi thường phải tách câu, hoặc đảo lại trật tự các ý cho nó mạch lạc, dễ hiểu hơn. Chứ bê nguyên xi cấu trúc câu tiếng Anh vào thì đọc nó trúc trắc, khó chịu lắm.
- Vấn đề văn hóa: Đây cũng là một cái khó. Có những khái niệm, những cách nói ẩn dụ của người Anh, người Mỹ mà người Việt mình không có, hoặc không quen thuộc. Những lúc như vậy, tôi phải tìm cách giải thích, hoặc tìm một hình ảnh tương tự trong văn hóa Việt để thay thế, miễn sao người đọc hiểu được đúng ý.
À, trong quá trình dịch, tôi cũng hay sử dụng các công cụ hỗ trợ như từ điển trực tuyến, Google Translate (chủ yếu để tham khảo cách diễn đạt, chứ không bao giờ copy nguyên văn). Nhưng mà, công cụ cũng chỉ là công cụ thôi, cái chính vẫn là cái đầu của mình. Nhiều khi máy nó dịch nghe buồn cười lắm, mình phải tỉnh táo để nhận ra và sửa lại.
Hoàn thiện và kiểm tra
Sau khi dịch xong phần thô, tôi không bao giờ nộp ngay. Tôi sẽ để đó một thời gian, có thể là vài tiếng, hoặc qua ngày hôm sau mới đọc lại. Lúc này, đầu óc mình nó “tươi mới” hơn, dễ phát hiện ra lỗi sai, hoặc những chỗ diễn đạt chưa được mượt mà.
Khi đọc lại, tôi đặt mình vào vị trí của người đọc. Tôi tự hỏi: “Đọc có dễ hiểu không? Có thấy lấn cấn chỗ nào không? Ngôn ngữ có tự nhiên không, hay vẫn còn ‘mùi’ dịch?” Nếu thấy chưa ổn, tôi lại tiếp tục chỉnh sửa, gọt giũa cho đến khi nào cảm thấy ưng ý thì thôi.
Thậm chí, nếu có điều kiện, tôi còn nhờ một người khác đọc qua bản dịch của mình. Họ có thể phát hiện ra những lỗi mà mình không nhìn thấy, hoặc góp ý cho cách diễn đạt hay hơn.
Nói tóm lại, để có một bản dịch tiếng Anh sang tiếng Việt mà nghe nó “thuần Việt”, nó đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và một chút “cảm” về ngôn ngữ. Công việc này đôi khi cũng căng thẳng, nhưng khi hoàn thành một bản dịch mà mình thấy hài lòng, cảm giác nó cũng rất là vui. Đó là những gì tôi đã làm trong quá trình thực hành của mình. Hy vọng những chia sẻ này có ích cho mọi người!
Đặt lớp học thử miễn phí
Học tiếng Anh 1 kèm 1 với giáo viên nước ngoài
Sau khi tham gia học thử, bạn có cơ hội nhận được bộ quà tặng miễn phí:
✅ Báo cáo đánh giá trình độ tiếng Anh
✅ 24 buổi học phát âm
✅ 30 phim hoạt hình song ngữ
✅ Bộ thẻ học động từ
