Chào mọi người, hôm nay tôi lại ngồi đây chia sẻ chút kinh nghiệm thực tế của mình về cái vụ dịch văn bản từ tiếng Việt sang tiếng Anh. Nghe thì có vẻ đơn giản, nhưng mà bắt tay vào làm mới thấy nó cũng lắm cái lằng nhằng phết đấy.
Bắt đầu từ đâu?
Thì ban đầu, tôi cũng như nhiều anh em khác thôi, nghĩ là cứ có công cụ dịch tự động là ngon. Cứ ném tẹt ga vào Google Dịch hay mấy cái phần mềm tương tự, bấm nút một phát là xong. Tiện thì tiện thật, nhanh thì nhanh thật, nhưng mà…
Những vấn đề gặp phải
Nhưng mà đời không như là mơ, các bác ạ. Dịch kiểu đó xong đọc lại thấy nó cứ ngang phè phè, câu cú nhiều khi tối nghĩa, ý tứ thì bay đi đâu mất. Đặc biệt là mấy cái văn bản mà nó hơi chuyên ngành một tí, hoặc là dùng nhiều từ ngữ bóng bẩy, ẩn dụ của tiếng Việt mình ấy, thì ôi thôi, máy nó dịch xong đọc chả hiểu gì luôn. Nhiều lúc nó dịch kiểu “word by word”, đọc xong mà muốn té ghế vì nó ngô nghê quá.
Có lần tôi dịch một tài liệu kỹ thuật, trong đó có mấy thuật ngữ mà tiếng Việt mình dùng quen rồi, nhưng khi máy nó tự động chuyển sang tiếng Anh thì nó lại chọn một từ rất là lạ hoắc, hoặc là nghĩa nó không sát bằng. Thế là lại phải lọ mọ đi tìm từ cho chuẩn.
Quá trình mày mò và giải pháp
Sau vài lần “vấp ngã” như thế, tôi mới nghiệm ra là không thể phụ thuộc hoàn toàn vào máy móc được. Quan trọng nhất vẫn là mình phải hiểu được cái nội dung gốc nó nói cái gì đã. Thế là tôi bắt đầu quy trình như sau:
- Đọc kỹ văn bản gốc tiếng Việt: Phải nắm được ý chính, cái “hồn” của từng câu, từng đoạn. Chỗ nào là ý chính, chỗ nào là ý phụ, văn phong nó trang trọng hay là suồng sã.
- Dùng công cụ dịch làm bước đầu: Tôi vẫn dùng Google Dịch hoặc một số công cụ khác để có một cái bản nháp ban đầu. Coi như là nó giúp mình làm phần thô.
- Chỉnh sửa và biên tập lại: Đây mới là công đoạn tốn nhiều thời gian nhất. Tôi sẽ đọc lại bản dịch máy, so sánh với bản gốc.
- Kiểm tra ngữ pháp tiếng Anh: Câu cú đã đúng chưa, thì đã chuẩn chưa.
- Từ vựng: Từ ngữ dùng đã phù hợp với ngữ cảnh chưa, có từ nào tốt hơn không. Mấy cái này thì tôi hay dùng từ điển Anh-Anh như Oxford, Cambridge để tra cho chắc.
- Độ trôi chảy và tự nhiên: Đọc lên xem có thuận miệng không, có giống người bản xứ nói không. Cái này khó à nha, phải có kinh nghiệm và đọc nhiều tài liệu tiếng Anh mới cảm nhận được.
- Đối với những câu phức tạp, thành ngữ, tục ngữ của Việt Nam, tôi thường phải suy nghĩ cách diễn đạt tương đương trong tiếng Anh chứ không dịch từng chữ một. Có khi phải viết lại hoàn toàn câu đó luôn.
- Nhờ người khác kiểm tra (nếu có thể): Nếu có bạn bè hay đồng nghiệp nào giỏi tiếng Anh hơn, hoặc là người bản xứ thì tốt quá, nhờ họ đọc qua một lượt thì sẽ phát hiện ra nhiều lỗi mà mình không thấy.
Tôi nhớ có lần dịch một bài giới thiệu về văn hóa Việt Nam, có câu “Ăn trông nồi, ngồi trông hướng”. Lúc đầu máy nó dịch ra một câu gì đó rất là buồn cười. Sau tôi phải suy nghĩ mãi, rồi diễn đạt lại thành một ý kiểu như “Be mindful of your resources when eating, and be aware of your surroundings and social hierarchy when sitting” – nó dài hơn nhưng ít ra cũng truyền tải được phần nào ý nghĩa.
Kết quả đạt được
Sau một thời gian kiên trì làm theo kiểu này, tuy là mất công hơn nhiều so với việc phó mặc cho máy, nhưng chất lượng bản dịch nó khác hẳn các bác ạ. Văn bản đọc nó mượt mà hơn, ý tứ rõ ràng, sát với bản gốc hơn. Tất nhiên là để đạt đến trình độ dịch như người bản xứ thì còn phải học hỏi nhiều, nhưng ít nhất thì mình cũng thấy tự tin hơn với sản phẩm mình làm ra.
Nói chung, dịch thuật nó cũng là một kỹ năng cần rèn luyện. Cứ làm nhiều, sai nhiều, sửa nhiều rồi dần dần nó sẽ khá lên thôi. Chứ không có chuyện bấm nút một cái là xong như nhiều người vẫn tưởng đâu. Đúng là cũng tốn mồ hôi công sức phết đấy!
Đặt lớp học thử miễn phí
Học tiếng Anh 1 kèm 1 với giáo viên nước ngoài
Sau khi tham gia học thử, bạn có cơ hội nhận được bộ quà tặng miễn phí:
✅ Báo cáo đánh giá trình độ tiếng Anh
✅ 24 buổi học phát âm
✅ 30 phim hoạt hình song ngữ
✅ Bộ thẻ học động từ
