Tìm hiểu câu “nghệ thuật là ánh trăng lừa dối” trong tiếng Anh
Chào mọi người, hôm nay tôi lại ngoi lên chia sẻ một chút kinh nghiệm thực tế của bản thân. Chẳng là dạo này có mấy bạn cứ hỏi tôi mãi cái câu “nghệ thuật là ánh trăng lừa dối” mà dịch sang tiếng Anh thì nói làm sao cho nó chuẩn, cho nó ra được cái “thần” của câu nói.
Thật ra thì, ban đầu tôi cũng nghĩ đơn giản lắm. Cứ Google Dịch mà phang thôi chứ có gì đâu. Nhưng mà, ôi thôi, cái máy nó dịch nghe nó cứ ngang phè phè, kiểu như “art is the deceiving moonlight” hay gì đó tương tự. Nghe thì người ta cũng hiểu hiểu lờ mờ, nhưng mà nó không có cái chất thơ, cái sự sâu sắc ẩn dụ như câu gốc tiếng Việt mình.
Hành trình đi tìm bản dịch “ưng cái bụng”
Tôi nhớ hồi đó, tôi có nhận một cái project nho nhỏ, làm phụ đề cho một đoạn phim tài liệu ngắn về văn học Việt Nam cho một anh bạn người nước ngoài. Anh này thì lại cực kỳ mê mấy tác phẩm của Nam Cao. Thế là khi đụng đến câu này, ảnh cứ xoắn xuýt hỏi tôi phải dịch làm sao cho nó toát lên được cái ý nghĩa mà vẫn giữ được cái vẻ đẹp của ngôn từ.
Lúc đó tôi cũng bí lắm. Thử mấy kiểu dịch word-by-word thì anh bạn tôi lắc đầu quầy quậy, bảo nghe nó “khô như ngói”. Tôi mới bắt đầu mò mẫm trên mấy cái diễn đàn văn học, rồi hỏi han mấy người bạn giỏi tiếng Anh hơn.
- Đầu tiên, tôi thử tìm hiểu xem cái “ánh trăng lừa dối” này nó mang hàm ý gì sâu xa. Đại khái là nó đẹp đấy, nó thơ mộng đấy, nhưng nó cũng có thể che đậy đi những cái thực tại trần trụi, phũ phàng. Nghệ thuật cũng vậy, nó có thể là một sự phản ánh đẹp đẽ, nhưng đôi khi nó cũng làm người ta xa rời thực tế.
- Sau đó, tôi bắt đầu lắp ghép từ ngữ. “Deceptive moonlight” thì như đã nói, nó hơi bị tiêu cực quá, nghe như kiểu “ánh trăng gian xảo” vậy.
- Có người gợi ý cho tôi dùng từ “alluring” (quyến rũ, lôi cuốn) thay cho “deceiving”. Ví dụ như “Art is an alluring moonlight” hoặc “Art, like an alluring moonlight, can be deceptive.” Nghe cũng có vẻ xuôi tai hơn một chút.
- Một phương án khác là tập trung vào cái tính “ảo” của ánh trăng, kiểu “Art is an illusion, like moonlight.” Nhưng mà như vậy thì lại mất đi cái vế “lừa dối”.
Kết quả cuối cùng (theo cảm nhận cá nhân)
Sau một hồi vật vã, tôi thấy rằng để dịch thoát ý hoàn toàn mà vẫn giữ được cái hồn của câu này thì khó vô cùng. Ngôn ngữ nào cũng có cái hay riêng, cái đặc thù riêng của nó. Nhiều khi mình cố dịch cho giống hệt thì lại thành ra gượng gạo.
Cuối cùng, trong cái project đó, tôi và anh bạn quyết định dùng một câu diễn giải dài hơn một chút để truyền tải ý nghĩa, chứ không cố tìm một câu tương đương ngắn gọn. Tuy nhiên, nếu bắt buộc phải chọn một câu ngắn, tôi nghĩ “Art is a beautiful deceit” hoặc “Art is an alluring illusion” có lẽ là những lựa chọn tiệm cận nhất, dù vẫn chưa thể nào hoàn hảo được.
Nói chung là, cái vụ dịch thuật này nó cũng vô vàn lắm. Quan trọng là mình hiểu được cái gốc, rồi tùy ngữ cảnh mà mình diễn đạt sao cho người nghe, người đọc cảm nhận được gần nhất với cái ý mình muốn truyền tải. Chứ còn tìm một cái khuôn rập y chang thì đúng là mò kim đáy bể.
Đấy, chút kinh nghiệm nhỏ của tôi là vậy. Hy vọng là giúp ích được cho ai đó đang loay hoay với câu này. Cứ thoải mái chia sẻ cách hiểu của mọi người nhé!
Đặt lớp học thử miễn phí
Học tiếng Anh 1 kèm 1 với giáo viên nước ngoài
Sau khi tham gia học thử, bạn có cơ hội nhận được bộ quà tặng miễn phí:
✅ Báo cáo đánh giá trình độ tiếng Anh
✅ 24 buổi học phát âm
✅ 30 phim hoạt hình song ngữ
✅ Bộ thẻ học động từ
